Το τραγούδι της Σούσας

Είκοσι πέντε του Μαρτιού π’ ανθίζει το ζουμπούλι
ν’ ακούσατε τι θα σας πω, της Σούσας το τραγούδι.
Η Σούσα ήταν όμορφη, της Χώρας το καμάρι
κι αγάπα τον Σερίφ Μπέη το τουρκοπαλικάρι.
Ένα πρωί καθότανε χρυσό μαντήλ’ κεντούσε
τον αδερφό της έκλαιγε και τον μοιριολογούσε
κι η μάνα της την ρώτησε κι την παρηγορούσε.

- Τι έχεις Σούσα μου μικρή κι είσαι βαλαντωμένη
κλαμένα τα ματάκια σου και πολυπικραμένη;
- Όνειρο είδα, μάνα μου, πικρό φαρμακωμένο
πως ήταν τ’ αδερφάκι μου στο αίμα βουτηγμένο.
- Όνειρο ήταν Σούσα μου, όνειρο θα περάσει
κι εσένα τ’ αδερφάκι σου στα ξένα θα γεράσει.

Κοντά στα ξημερώματα που πετεινοί λαλούσαν
ξένος εμπήκε στην αυλή την πόρτα της βροντούσε.
- Άνοιξε Σούσα, άνοιξε εγώ είμαι, ο αδερφός σου
από τα ξένα γύρισα, να σε καλοπαντρέψω.
Χρυσό ποτήρι έπαιρνε, κρασί να τον κεράσει.
- Δεν θέλω Σούσα μου κρασί δεν είμαι διψασμένος,
μον’ είμαι απ’ τον Σερίφ-Μπεή, βαριά βαλαντωμένος.
Απ’ τα μαλλιά την άρπαξε και σαν αρνί την σφάζει.
- Κι ας έρθει κι ο Σερίφ Μπέης αν είναι παλικάρι
για να στολίσ’ το μνήμα σου όλο μαργαριτάρι
και πάνω από την κεφαλή μια μαρμαρένια βρύση
όποιος έχει αγάπη στην καρδιά να πιει νερό να σβήσει.
[πηγή]

Ακολουθεί απόσπασμα από την ανάρτηση "Κάτσε καλά γιατί θα γίνεις ...τραγούδι" της Νεκταρίας Καρατζή.

...το τραγούδι αυτό ανήκει στην ίδια θεματική ενότητα με τα τραγούδια «Της οβραιοπούλας» και «Κάτω στη Ρόδο» που θα δούμε στη συνέχεια. Αναφέρεται στο σκάνδαλο των σχέσεων και των γάμων μεταξύ αλλοθρήσκων. Γενικότερα για ζητήματα που είχαν σχέση με τους κώδικες ηθικές τάξης και της τιμής, οι άνθρωποι της εποχής και ειδικά σε περιοχές όπως η Κρήτη ή η Πελοπόννησος, ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητοι. Πόσο μάλλον όταν επρόκειτο για περιπτώσεις που μια χριστιανή αγαπούσε έναν μουσουλμάνο, όπως στο τραγούδι αυτό της Σούσας, ή ένας Εβραίος αγαπούσε μια χριστιανή, όπως στο γνωστό τραγούδι της Οβραιοπούλας. Τέτοια γεγονότα υπήρξαν πολλά στον Ελλαδικό χώρο και ο λαϊκός ποιητής δεν έχανε ευκαιρία είτε να φτιάχνει τραγούδια είτε να παραλλάσσει τους στίχους και τη μουσική από ήδη υπάρχοντα και να τα προσαρμόζει στα δεδομένα καθεμιάς τοπικής ιστορίας.


 Οι παραλλαγές διαφέρουν συνήθως ως προς το τέλος της ιστορίας, το οποίο, ανάλογα με τις τοπικές σχέσεις των δύο κοινοτήτων (χριστιανών – εβραίων, ρωμιών – τούρκων κ.ο.κ.) είναι αίσιο ή ατυχές. Σε μερικές περιπτώσεις, αναφέρονται και κάποια ονόματα, πιθανόν πραγματικά, από τους ελάχιστους μικτούς γάμους που φαίνεται ότι έγιναν: «Καμιά Ρουμιά δεν τούρκεψε, καμία δεν το κάνει, Χατζούδα Δέσπω τούρκεψε και πήρε Τούρκον άντρα» ακούμε, για παράδειγμα, στο τραγούδι της Θράκης "Είν’ το Σουφλί τρανό χωριό".


Έτσι και το τραγούδι της Σούσας θα το βρούμε σε πάμπολλες παραλλαγές σε όλη της Ελλάδα, στις οποίες οι ντόπιοι διεκδικούν την καταγωγή της Σούσας: άλλοτε είναι της Κρήτης το καμάρι, άλλοτε της Λακωνιάς καμάρι, άλλοτε της Προύσας, της Πόλης ή της Σμύρνης. Η επικρατέστερη εκδοχή θέλει η Σούσα να είναι από την Κρήτη και το περιστατικό να διαδραματίζεται στη Χώρα, δηλαδή στο Ηράκλειο. Η πρώτη γραπτή αναφορά του τραγουδιού χρονολογείται στα 1679. Η Σούσα, η νέα και όμορφη κοπέλα είναι ερωτευμένη με τον Σερίφ-Μπεή, τον τούρκο κι έχουν έρωτα κρυφό. Όταν το μαθαίνει ο αγαπημένος αδερφός της, που βρίσκεται στα ξένα, επιστρέφει για να αποκαταστήσει την τιμή της οικογένειας…

~*~

Ακούστε την κρητική παραλλαγή του τραγουδιού της Σούσας που ερωτεύτηκε τον Σαριπακλή, στην υπέροχη εκτέλεση του Δημήτρη Σγουρού (γιατί οι Κρητικοί τιμούν και σέβονται την παράδοσή τους).