Σε αντίθεση με άλλες Εβραϊκές κοινότητες της περιόδου, οι Εβραίοι των Ιωαννίνων διέσωσαν το πολιτιστικό τους παρελθόν και διατήρησαν αυτόν τον πολιτισμό και το ιδιαίτερο τυπικό μέχρι σήμερα.
Aρχικά τα Ιωάννινα κατακτήθηκαν από τους Ιταλούς και οι Εβραίοι δε βρέθηκαν αντιμέτωποι με διακρίσεις σε βάρος τους απ' τους κατακτητές έως την παράδοση της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο του 1943.
Μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Γερμανούς, η Εβραϊκή ηγεσία υιοθέτησε μια πολιτική αναμονής, ελπίζοντας ότι και οι Γερμανοί θα τους αφήσουν ήσυχους επίσης. Οι Γερμανοί είπαν σε μέλη κοινοτήτων ότι τα Ιωάννινα δε θα μοιράζονταν την τύχη της Θεσσαλονίκης, γιατί οι Εβραίοι των Ιωαννίνων, ως ομιλητές της Ελληνικής γλώσσας, δεν συνδέονταν με τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης που μιλούσαν Λαδίνο.
To Mάρτιο του 1944, όμως, ο πρόεδρος της Εβραϊκής κοινότητας Ιωαννίνων, ιατρός Ιωσήφ Κοφινάς, συνελήφθη. Στη διάρκεια της κράτησής του έμαθε για τα σχέδια των Γερμανών να απελάσουν Εβραίους και έστειλε κρυφά σημείωμα στον Σαβέτα Καμπέλη, εξέχον μέλος της Εβραϊκής κοινότητας , συμβουλεύοντας τους Εβραίους να τραπούν σε φυγή. Δυστυχώς, ο Καμπέλης επέλεξε να μη μεταδώσει την προειδοποίηση στους Εβραίους των Ιωαννίνων, και στις 25 Μαρτίου 1944, όλη η Εβραϊκή κοινότητα των 1.860 ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του Καμπέλη, απελάθηκε στο Άουσβιτζ-Μπιρκενάου. Ο Καμπέλης συνειδητοποίησε πολύ αργά τη λαθεμένη κρίση του.
Σήμερα μόνο 35 Εβραίοι κατοικούν στα Ιωάννινα: είναι οι μόνοι εναπομείναντες μιας κάποτε Ρομανιώτικης Εβραϊκής κοινότητας.
The United States Holocaust Memorial Museum
Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος
Εκπομπή Νέοι Φάκελοι του Σκαι
Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος
wikipedia
blog "Λίγα απ΄ όλα"
Βιβλίο: "Μνήμες κατοχής: Ιταλοί και Γερμανοί στα Γιάννενα
και η καταστροφή της Εβραϊκής κοινότητας"
Συνέντευξη του συγγραφέα Schminck-Gustavus, Christoph U.
Βιβλίο: Δημήτρη Χατζή "ΣΑΜΠΕΘΑΪ ΚΑΜΠΙΛΗΣ"
12 σχόλια:
poly endiaferon to videaki tou papaxela, omologw agnoousa oti yphrxe fwtografiko arxeio.
endiaferon epishs einai to sxetiko -an kai pio dramatopoihmeno- kefalaio sto biblio tou xatzh
Στο βιβλίο "Μνήμες Κατοχής", από τις (γιαννιώτικες) εκδόσεις "Ισνάφι" μπορείτε να βρείτε περισσότερα στοιχεία για την μαζική εκτόπιση (ο όρος "απέλαση" στο δημοσίευμά σας είναι μάλλον ατυχής) των εβραίων από την πόλη μας αλλά και για την εξόντωσή τους στα ναζιστικά στρατόπεδα.
Επέζησαν μόλις 69 άνθρωποι...
Επίσης σημαντική δουλειά πάνω στο θέμα αυτό έχει κάνει και ο συμπολίτης μας Αλέκος Ράπτης.
Το κωμικοτραγικό όμως είναι ότι στην πόλη μας, αυτή την ημέρα (25η Μαρτίου) "εορτάζεται" ο ευαγγελισμός της θεοτόκου (η γνωστή ιστορία με τον κρίνο...),η έναρξη ενός αγώνα (εθνοαπελευθερωτικού σύμφωνα με την κυρίαρχη ιστοριογραφία, κοινωνικοαπελευθερωτικού σύμφωνα με μια άλλη προσέγγιση της ιστορίας)που είχε ήδη αρχίσει αλλά το μόνο αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός που συνδέεται με την ιστορία αυτής εδώ της πόλης περνάει στο ντούκου!
Ένα ιστορικό γεγονός με αρκετές δυσάρεστες πτυχές:οι συνεργάτες των ναζί, οι ντόπιοι συνεργοί στο έγκλημα ενάντια στην εβραϊκή κοινότητα, η σιωπή, η αδιαφορία, αλλά και η επιδοκιμασία, το πλιάτσικο στις περιουσίες των εβραίων,τα σπίτια τους και τα καταστήματά τους στα οποία έβαλαν χέρι αρκετοί ευηπόληπτοι πλέον συμπολίτες μας...
Και το ανησυχητικό είναι ότι 65 χρόνια μετά, ο αντισημιτισμός ξαναθεριεύει και στην πόλη μας, μαζί του επωάζεται και το αυγό του φιδιού,ορατό όχι μόνο από τις σβάστικες και τα εμετικά συνθήματα των ξεθαρεμμένων νεοναζί της Χρυσής Αυγής αλλά και από την απόπειρά τους να πραγματοποιήσουν συγκέντρωση στο πιο κεντρικό σημείο της πόλης, στην κεντρική πλατεία, στο τρισάθλιο νεότευκτο άγαλμα του βασιλιά Πύρρου. Η απάντηση που πήρανε έχει γίνει μάλλον γνωστή στους περισσότερους, ελπίζω όμως στην επόμενη απόπειρά των χιτλερικών να βρούν περισσότερο κόσμο απέναντί τους...
φιλικά
Αθανάσιος-vegeterian-Διάκος
Αθανάσιε, σε ευχαριστώ για το βιβλίο, δεν το γνώριζα.
Το κείμενο είναι μία ...γνήσια αντιγραφή από το σχετικό link του Holocaust Memorial Museum. Έτσι αναφέρεται, απέλαση.
Θα συμφωνήσω πως τη μέρα αυτή η πόλη πρέπει να τιμάει κυρίως το χαμό των πολιτών της 65 χρόνια πριν.
Από τη συνέντευξη του Schminck - Gustavus, Christoph U. φαίνεται πως οι λέξεις αδιαφορία και επιδοκιμασία δεν είναι σωστές. Μην τα παραλέμε.
Θα συμφωνήσω με τα υπόλοιπα, όχι όμως και με την απάντηση που πήρανε τα χρυσά αυγά!
Πέτρες; Ρόπαλα; Κράνη;
Απάντηση είναι αυτή φίλε Αθανάσιε; Εγώ τη λέω στήριξη, διαφήμιση, χορηγία. Και με ανατριχιάζει.
Υπάρχουν σχετικές αναφορές για τη συμπεριφορά μιας μικρής μειοψηφίας της τοπικής κοινωνίας μετά τον διωγμό των Γιαννιωτοεβραίων, σε διηγήματα. Πρέπει να υπήρχε μια "εθνικιστική οργάνωση τα 3Ε" που είχε ανάμειξη.
Σε ένα διήγημα τοπικού συγγραφέα υπάρχει σχετική αναφορά ...ένα μαύρο πουκάμισο για το πένθος, αλλά κυρίως για τη λέρα που κάλυψε την πόλη.
Μου λένε ότι ήταν και τότε χιονιάς στα Γιάννενα την 25 Μαρτίου 1944, και ότι πολλοί συντοπίτες μας Εβραίοι ξεπάγιασαν στα ανοικτά γερμανικά φορτηγα του θανάτου στο δρόμο χωρίς γυρισμό προς Μέτσοβο.
Άλλο τώρα πρόσφατα που το θύμα (το κράτος του Ισραήλ) μιμήθηκε τους θύτες του Ναζί στους Παλαιστίνιους της Γάζας.
Θέλει προσπάθεια για να κάνεις το αλματάκι...σου ξεφεύγει ότι τότε το θύμα δεν ήταν το κράτος του Ισραήλ αλλά οι Εβραίοι,οι ανθρώποι δηλαδή,τώρα όμως ο θύτης είναι το κράτος του Ισραήλ,και ώς κράτος δεν θα μπορούσε, όπως και κάθε κράτος, παρά να επιβεβαιώσει τον αιμοσταγή του χαρακτήρα. Σε κάποια μυθολογία, (ποιά άραγε?) η διδυμη αδερφή του Κράτους ήταν η Βία, τόσο απλά...
Τώρα αν οι Παλαιστίνιοι σκοτώνονται για να αποκτήσουν κι αυτοί Κράτος τι μπορείς να πείς? Αν κλοτσήσαν κάθε προσπάθεια για συμβιβαστική λύση στα σύνορα του 67(επι Αραφάτ) επειδή κάποιοι θέλαν να ξαποστείλουν όλους τους Εβραίους από τα εδάφη "τους" (λες και οι Εβραίοι ήταν απλά για χιλιάδες χρόνια περαστικοί από την Ιερουσαλήμ) τι μπορείς να πείς?
Όσο για τους ισραηλινούς πολίτες/στρατιώτες που εκτελούν τις διαταγές της στρατιωτικής ηγεσίας (εκτός από μερικούς εκατοντάδες διωκώμενους ισραηλινούς αρνητές), θα θελα την γνώμη σου:έχεις τα κότσια να αρνηθείς να πολεμήσεις?αν σου το ζήταγε η μαμά-πατρίδα-ελλάδα τι θα έκανες?Θα πήγαινες στην Κορέα? Στην Ρουάντα?Στο Κόσσοβο?Στο Ιράκ?Στη Σερβία?Στην Αλβανία?Στην Β.Ήπειρο?Στο διάολο?
Η εξομοίωση του ολοκαυτώματος με τα όσα εγκληματικά συμβαίνουν στην Γάζα δεν αποτελεί μόνο ύβρη, αλλά και διανοητική καραμπόλα/σύγχιση. Δεν είναι μόνο οι αριθμοί των νεκρών, είναι και το ότι είχαμε μια σχεδιασμένη γενοκτονία με στόχο την κυριολεκτική εξαφάνιση ενός ολόκληρου λαού, η οποία ευτυχώς δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί. Σου μοιάζει πολύ με τα όσα συμβαίνουν στην Παλαιστίνη?Γενοκτονία (εξολόθρευση δηλαδή ενός λαού ή μιας φυλής) ήταν επίσης και στην Ρουάντα με 1.500.000 νεκρούς, στην Τσετσενία με 300.000νεκρούς, στο Ιράκ, στο Ανατολικό Τιμόρ κ.α. αλλά όλα αυτά μοιάζουν για κάποιους μάλλον πιο μακρινά από την Παλαιστίνη...
Και το quiz της ημέρας:
αν προχθές του βράδυ οι "άγνωστοι βάνδαλοι" δεν αφήναν την σφραγίδα τους, έναν αγκυλωτό σταυρό στην πόρτα του εβραϊκού νεκροταφείου, θα τους "ψάχναμε" στα αριστερά ή στα δεξιά?
Την επόμενη δευτέρα το απόγευμα, σε πολιτικό χώρο της πόλης, θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση με καλεσμένους από την ομάδα "Ισραηλινοί αναρχικοί ενάντια στο τείχος", μια συλλογικότητα που εκτός από πολιτικούς κρατουμένους έχει και νεκρό από πυρά στρατιώτη του Ισραηλινού Στρατού. Αν σε ενδιαφέρει άνοιξε λοιπόν τα ματάκια σου και ψάξε τους τοιχους της πόλης...
Αθανάσιος-έχω νεύρα-Διάκος
Να συμπληρώσω το αυτονόητο,ότι οι απόψεις που εκφράζω είναι προσωπικές, αν θέλεις να πάρεις μια εικόνα από τις εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται σε άλλες πόλεις με καλεσμένους από την Ομάδα "Ισραηλινοί Αναρχικοί Ενάντια στο Τείχος" δες καταρχήν αυτά:
http://athens.indymedia.org/front.php3?lang=el&article_id=1006970
http://athens.indymedia.org/front.php3?lang=el&article_id=1009619
Αθανάσιος-πεινασμένος-Διάκος
Φίλε Αθανάσιε Διάκε στην προσπάθεια σου να πείσεις γίνεσαι οξύς και πετυχαίνεις εντελώς τα αντίθετα, τόσο πολύ που όταν λες σε κάποιον άγνωστο που συναντάς φευγαλέα στο internet "άνοιξε τα ματάκια σου" θυμίζεις Γερμανό ναζί, όταν κατά πάσα πιθανότητα αυτόν που εγκαλείς μπορεί να έχει τα διπλά ή τα τριπλά σου χρόνια, μπορεί να είχε συμμαθητές στο Σχολείο Εβραίους Γιαννιώτες, ή στο φροντιστήριο των αγγλικών Εβραία Γιαννιώτισσα συμμαθήτρια, που θαύμαζε για την εξυπναδα τους.
Τώρα βλέπεις η Ελλάδα δεν μου ζήτησε να πολεμήσω εκτός συνόρων, αλλά όλο πόλεμος άλλο εισβαλλουμε πάνοπλοι σαν Γολιάθ στη Γάζα και τσακιζουμε τους Δαυίδ Παλαιστίνιους εφαρμόζοντας τον Μωσαικό Νόμο επί 1000 και.
(κάτι σαν τα αντίποινα των Ναζί - βλέπε Λυγκιαδες)
Πάντως ότι μπόρεσα ότι ηδυνάμην προσωπικά έδωσα για την Δημοκρατία στην χώρα μας, γιατί τότε ήμουν νέος και δεν λογάριαζα τον κίνδυνο.
Θάμουν στο Πανεπιστήμιο όταν λαθραία έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο του Δημήτρη Χατζή ΤΟ ΤΕΛΟΣ της μικρης μας πόλης, (ξέρεις το σπίτι του ήταν επι της Ναπολέοντος Ζέρβα πριν φτάσουμε στους τούρκικους καφενεδες ανεβαίνοντας δεξιά - ο αδερφός του Άγγελος Χατζής είχε εκτελεσθεί επί εμφυλίου) Εκεί λοιπόν στο αριστούργημα Ο ΣΑΜΠΕΘΑΙ ΚΑΜΠΙΛΗΣ εξιστορεί το βίο και την πολιτεία των αρχόντων της μικρής αλλά πλούσιας γιαννιώτικης εβραίικης κοινωνίας - να ταίσουν τον ένα να μπουκώσουν τον άλλο- παρέδωσαν λίγο πριν τη λήξη του πολέμου αιχμάλωτο το εβραιϊκο στοιχείο στη λύσσα του φασισμού.
Ενας λαός που γνωρίζει να σκοτώνει τους προφήτες του, και ανάμεσα τους τον ποιητή Γιοζέφ Ελιγιά, γιατί έκανε παρασυναγωγή στο μανάβικο του Εσδρά εκεί στο αδιέξοδο της οδού Καλλάρη, ο πρώτος Εβραίος ....αναρχικός στα Γιάννενα.
Υπάρχει ένα ποίημα του Γιοζέφ Ελιγιά για τον Ιησού της Ναζαρέτ που λέει πολλά.
(Μανάβης επί της Καλλάρη)
Αθανάσιε, είμαστε στη μοναδική ανάρτηση (από ότι έψαξα) η οποία προσπαθεί ανήμερα του χαμού, να αναφερθεί και να τιμήσει αυτούς τους παλιότερους Γιαννιώτες. Ας επικεντρωθούμε στην πόλη μας λοιπόν...
Υπάρχουν αρκετοί άλλοι δικτυακοί τόποι σχετικοί με την Παλαιστίνη και το Ισραήλ.
Μία πολλή καλή ευκαιρία να μάθουμε λίγη ιστορία (και για τον αγαπημένο μας πεζόδρομο της οδού Καλλάρη). Να αναζητήσουμε και να διαβάσουμε βιβλία. Να γνωρίσουμε την πόλη μας.
Για το ύφος μου έχεις μάλλον δίκιο και πιθανόν να αποθαρρύνω με αυτόν τον τρόπο την συνέχιση ενός ενδιαφέροντος διαλόγου.
Το ότι ήμουν πεινασμένος δεν είναι μάλλον ικανοποιητική δικαιολογία, αν και αποδεδειγμένα το φαγητό ημερεύει όλα τα ζώα, μεταξύ των οποίων μάλλον και την αφεντιά μου.
Δεν νομίζω ότι είναι απαραίτητο να «απολογείσαι» για το αν έχεις κάνει αρκετά, αν και αυτό το ερώτημα μάλλον θα μπορούσε να είναι χρήσιμο για όλους μας… «έχω κάνει αρκετά?».
Σε μια εποχή που η ατομική ευθύνη χάνεται τεμαχίζεται συστηματικά, αποσυνδέεται και σκορπίζεται μέσα στον ωκεανό μιας αόριστης συλλογικής ευθύνης, είναι φυσικό να νοιώθουμε (δεν εξαιρώ την αφεντιά μου) ότι η δική μας, η προσωπική ή ατομική ευθύνη είναι μια σταγόνα σε αυτόν τον θολό ωκεανό, άρα «ασήμαντη» ή «αμελητέα».
Άρα η ανησυχία αυτή δεν μπορεί παρά να είναι χρήσιμη….
Α.Δ.
Γράφει ο Πέτρος Αποστολίδης στο βιβλίο του ΟΣΑ ΘΥΜΑΜΑΙ 1900-1969
Για τον Γιοσέφ Ελιγιά.
Τον πρωτογνώρισα στο κρατητήριο. Τον είχαν βάλει στην αρχή στο υπόγειο και ύστερα από ενέργειες του Κωσταντινίδη τον ανέβασαν στο υποφερτό δωμάτιο μαζί μας.
Ανάστημα μέτριο, κάπως παχουλός, πρόσωπο συμπαθητικό, μυωπία ούτε ξέρω πόσων διοπτριών, τα γυαλιά του χοντροί φακοί.
Κάποια μέρα, στη μέση της οδού Αβέρωφ, κάποιος μπράβος τον χτύπησε στο πρόσωπο και του έσπασε τα γυαλιά, όταν τον ρωτήσαμε αν είδε εκείνον που τον χτύπησε, είπε όχι, δεν έβλεπε είκοσι πόντους μακρύτερα απ’ τη μύτη του.
Εντελώς τυχαία, το Σεπτέμβριο του 1981, ο γιός μου Τάτσης συζητώντας με τον Κώστα Φρόντζο, Πρόεδρο της Εταιρίας Ηπειρωτικών μελετών, για τον Γιοσέφ, άκουσε τούτο: «Τον θυμάμαι, τον καημένο, στην οδό Αβέρωφ, είδαμε και πάθαμε να τον βγάλουμε από τα χέρια του Γιωργουλάκη». Ο μπράβος λοιπόν ήταν ο τότε υπασπιστής του Φρουραρχείου Γιωργουλάκης.
Στο ντύσιμό του ήταν ασουλούπωτος, σακάκι, πανταλόνι και πανωφόρι κρέμονταν απάνω του, προφανώς ήταν ξένα. Ζούσε με τη γριά μάνα του με μηδαμινούς πόρους.
Τέλειωσε το εβραϊκό σχολειό, την Αλιάνς, αριστούχος –όλα τα μαθήματα διδάσκοταν στη γαλλική – και διορίστηκε δάσκαλος εκεί με μικρό μισθό.
Ο Σαμπεθάι Καμπελής, ο πλουσιότερος τότε έμπορος στα Γιάννενα, εγγράμματος και πρόεδρος της Εβραϊκής Κοινότητας και των Σιωνιστών, τον προσέλαβε γραμματέα στην οργάνωση και όπως τον έβλεπε εργατικό, τον προόριζε για μελλοντικό του διάδοχο στην προεδρία. Αυτός όμως, πνεύμα φιλελεύθερο κι ανήσυχο, γρήγορα διαφώνησε με τις υπερσοβινιστικές τους ιδέες και αποσύρθηκε. Ήταν η αρχή της δυσμένειας που εξελίχθη και σε καταδίωξη.
Του Γιοσέφ ήταν και με την υπογραφή του τα ποιήματα, δικά του και μεταφρασμένα, που δημοσιεύονταν στον «Νέον Αγώνα» και γι’ αυτό δέχτηκε τη γροθιά στο πρόσωπο. Ένα από την αιχμαλωσία της Βαβυλώνας, μου θύμιζε κάπως και τη δική μου αιχμαλωσία στην Τουρκία. «Καθίσαμε στην όχθη στο ποτάμι κάτω από τις ιτιές, θυμηθήκαμε τη Σιών, ξεκρεμάσαμε τις λύρες μας, τραγουδήσαμε και κλάψαμε για τη χαμένη Σιών.»
Ένα άλλο δικό του που άρχιζε:
«Φαρισαίοι, σκυφτοί προσευχηθείτε,
το βιός είναι καλά σιγουρεμένο…»
-Πως το εμπνεύστηκες αυτό, μωρέ Γιοσέφ;, τον ρωτώ.
- Από τη Συναγωγή. Βλέπεις εκεί όλους αυτούς τους Μπατήσιδες, τους Καμπελήδες, τους Μαρκάδους και τους άλλους σπεκουλάντες, που ολημερίς κατακλέβουν τον κόσμο στο παζάρι, να κάθονται εδώ σκυφτοί και τάχα συντριμμένοι και με μια πετσέτα στο λαιμό και στο κεφάλι να κουνιούνται μπρος πίσω στο ρυθμό των ύμνων.
Ήταν αγαθότατος και απλούστατος στα φερσίματά του. Καμιά επίδειξη και περηφάνια, μόλο που ήταν φανερή η μεγάλη του μόρφωση και η ικανότητα του.
Από το λιτότατο φαγητό που του’ φερνε η μάνα του στο κρατητήριο, αν και σίγουρα θα φρόντιζε η καημένη να του φκιάξει κάτι το εκλεκτό, φιανόταν η μεγάλη τους φτώχεια.
Ερχόταν καμιά φορά συζήτηση σχετικά με τα κηρύγματα του Χριστού κι εμείς σ΄εκείνο «Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι….» αντιδρούσαμε, επενέβαινε ο Γιοσέφ:
--Σε μένα η προσωπικότητα του Χριστού είναι εξαιρετικά συμπαθής. Όταν ένας τόσο νέος άνθρωπος προσφέρει αδιαμαρτύρητα τη ζωή του για τις ιδέες του, αυτός είναι πραγματικός, είναι αγνός επαναστάτης, τον θαυμάζω.
Είναι γνωστό το ωραίο ποίημά του:
«Δεν ξέρω αν είσαι γιός Θεού,
αλλά είσαι Θεός του πόνου»
Ύστερα από τον θάνατό του, μια ομάδα διανοούμενοι νεαροί Εβραίοι έβγαλαν μια συλλογή με ποιήματά του. Δεν υπήρχε όμως εκεί κανένα από τα επαναστατικά του ποιήματα. Τα παιδιά φοβήθηκαν να τα βάλουν στη συλλογή, αλλά ούτε μια άλλη που βγήκε αργότερα είχε κανένα. Χαθήκαν;
Ο Γιοσέφ μέχρι το θάνατό του ήταν προοδευτικός, αριστερός. Για να διοριστεί καθηγητής της γαλλικής στο γυμνάσιο του Κιλκίς, άκουσα ότι αναγκάστηκε να κάνει κάποια αβαρία. Βρισκόταν τότε μαζί με τη μάνα του εντελώς στο δρόμο χωρίς ένα κομμάτι ψωμί. Έστειλε τότε ένα γράμμα στους φίλους του και τους έγραφε : «Θέλω να ξέρετε ότι η ψυχή μου είναι πάντα μαζί σας».
Κι ένα δικό του: Είχε επιβληθεί δια νόμου η Κυριακή αργία. Πριν οι χριστιανοί είχαν αργία την Κυριακή και οι Εβραίοι το Σάββατο. Τις Κυριακές όμως οι Εβραίοι έκανα περισσότερη δουλειά, τότε ευκαιρούσαν οι χωρικοί κι έρχονταν για ψώνια στην πόλη.
Με το νέο μέτρο οι Εβραίοι μαγαζάτορες δυσανασχετούσαν και γκρίνιαζαν, έχαναν τον τζίρο της Κυριακής, αλλά είχαν και αργία το Σάββατο.
Ο πρώτος Εβραίος έμπορος που άνοιξε το Σάββατο ήταν κάποιος Κοφίνας, που είχε μεγάλο κατάστημα ψιλικών. Μαζεύτηκε τότε έξω από το κατάστημά του όλη η Οβριακή, να φωνάζουν, να τον απειλούν και να τον βρίζουν. Βγήκε κι εκείνος στην πόρτα και τους λέει: «Αν πληρώνετε εσείς τα γραμμάτια μου, τότε κλείνω κι εγώ το Σάββατο». Καμιά φορά σταμάτησαν και γύρισαν προς τα σπίτια τους. Έτυχε να περνάει κι ο Γιοσέφ απ΄ εκεί και μπερδεύτηκε μαζί τους. Τους ρωτάει:
-Μωρέ, δε μου λέτε, γιατί οι Ρωμιοί γιορτάζουν την Κυριακή;
-Να για το Χριστό τους.
-Κι αυτός ο Χριστός ήταν Ρωμιός;
-Όχι, Εβραίος ήταν.
-Ε, τώρα δεν καταλαβαίνω γιατί φωνάζετε. Αντί να το θεωρείτε τιμή σας που αυτοί οι ξένοι τιμούν τόσο έναν Εβραίο ώστε κρατούν αργία μια μέρα τη βδομάδα, διαμαρτύρεστε κιόλας…
Από τότε οι Εβραίοι έμποροι δεν ήθελαν να τον δουν. Τον καταδίωξαν σκληρά και για τα τσουχτερά του λόγια, αλλά και γιατί φοβόντουσαν μην τους χαρακτηρίσουν κι αυτούς κομμουνιστές, επειδή ήταν ομόφυλοί του.
Τον έπαψαν από δάσκαλο στην «Αλιάνς». Λίγες ιδιωτικές παραδόσεις που είχε στα σπίτια σε παιδιά Εβραίων αλλά και χριστιανών, τις έκοψαν κι αυτές. Τον στέρησαν έτσι από κάθε πόρο ζωής.
Πήρε τη γριά μάνα του κι έφυγε στην Αθήνα. Ο Μάρκος Αυγέρης και άλλοι διανοούμενοι και λογοτέχνες, που εκτιμούσαν την αξία του, τον βοήθησαν και κατάφεραν να διοριστεί καθηγητής της γαλλικής στο γυμνάσιο Κιλκίς. Εκεί αρρώστησε από τύφο, τον μετάφεραν βαριά άρρωστο στον Ευαγγελισμό στην Αθήνα και πέθανε.
Για την Εβραική κοινότητα έχει κάνει αφιέρωμα - ντοκιμαντερ και ένα τοπικό κανάλι...βέβαια ήταν τόσο βαρετό με το στυλ μαρτυρία κόντρα μαρτυρία (χωρίς μοντάζ ανάμεσα) που τελικά μάλλον σε αποδιοργάνωνε αλλά τέλος πάντων έγινε...Του Παπαχελά πέρασε αλλά δεν άγγιξε για τους αντίθετους λόγους...Καιρός είναι να γίνει ένα καλό ντοκ για το θέμα, τα ελληνικά ντοκ που είδα στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ήταν για ακόμη μια φορά "αλλού"...
Από το συγκλονιστικό βιβλίο Μνήμες Κατοχής ΙΙ (Ιταλοί και Γερμανοί στα Γιάννενα και η καταστροφή της εβραϊκής κοινότητας του Christoph Schminck – Gustavus – Εκδόσεις Ισναφι Ιωάννινα 2008)
………..το επόμενο βήμα του Καμπιλή ήταν να επισκεφτεί τους γονείς των 22 νεαρών που είχαν βγει στα βουνά με τους αντάρτες.
«Οι γιοί σας θέτουν την κοινότητα σε κίνδυνο! , έβαλε τις φωνές. Προσχώρησαν στους κομμουνιστές! Όλοι θα πληρώσουμε γι’ αυτό! Η θέλετε να πεθάνουμε όλοι για χάρη τους;
Τι να κάνουμε τότε; Πώς να τους παρακινήσουμε να έρθουν στο σπίτι; Αφού ούτε εμείς οι ίδιοι ξέρουμε που είναι! , ρώτησε μια μητέρα, της οποίας ο γιός είχε βγει στο βουνό.
Βρέστε που είναι και φροντίστε να γυρίσουν αμέσως! , διέταξε ο Καμπιλής
….. Στις αρχές του 1944 κυκλοφόρησε στα Γιάννινα η φήμη ότι ένας Εβραίος προδότης, ο οποίος συνεργαζόταν με τους Γερμανούς, ήρθε στην πόλη για να βοηθήσει στο σχεδιασμό της εκτόπισης. Έλεγαν ότι χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Χρήστος Μιχαηλίδης, ενώ το πραγματικό όνομα ήταν Δανιήλ Κοέν.
Αλλά χάριν στις διαβεβαιώσεις του Καμπιλή η κοινότητα έμεινε σαν μαγεμένη, κανένας δεν ήθελε να πιστέψει αυτήν την ιστορία, που την θεώρησαν σαν κακόγουστο αστείο. Οι άνθρωποι ήταν σαν ναρκωμένοι.
Δυο εβδομάδες πριν τον εκτοπισμό τους, ένας Έλληνας, ένας χριστιανός, είχε πάει σε κάθε εβραϊκή κατοικία για να μετρήσει πόσοι Εβραίοι έμειναν στα σπίτια. Σημείωσε όλα τα ονόματα και ζήτησε να πληροφορηθεί και για συγγενείς σε άλλες πόλεις.
….. Στις 25 Μαρτίου 1944 στις δυο η ώρα τη νύχτα Γερμανοί στρατιώτες ξύπνησαν τους Εβραίους. Τη διοίκηση την είχε ένας αξιωματικός ονόματι Χόπφερ. Οι στρατιώτες συνοδεύονταν από διερμηνείς και έλληνες αστυνομικούς. Η διαταγή την οποία είχε συντάξει ένας υπαξιωματικός ονόματι Μπεργκμάϊερ, έφερε την υπογραφή ενός ανθυπολοχαγού Χάφρανεκ από τη μυστική στρατονομία.
…Και ο Σαμπεθάι Καμπιλής, ο οποίος κρατούσε στα χέρια του μια Βίβλο και προσεύχοταν βουβά, οδηγήθηκε μαζί με τη γυναίκα του, τις αδελφές του και τις οικογενειές τους στην πλατεία Μαβίλη. Οι 11 νεαροί, οι οποίοι κατ’ εντολή των γονιών τους είχαν πεισθεί να γυρίσουν πίσω από τους αντάρτες στα βουνά, ήταν επίσης εκεί καθώς και τα τέσσερα μέλη του συμβουλίου, τα οποία είχαν κρατηθεί φυλακισμένα στο υπόγειο της Ζωσιμαίας Σχολής.
Όταν ο δρ. Κοφίνα είδε τον Καμπιλή στράφηκε προς τους άλλους Εβραίους και φώναξε: « Τώρα είμαστε όλοι εδώ εξαιτίας ενός και μόνου ανθρώπου!»
Τι θέλεις να πεις μ’ αυτό; , ρώτησε ο Ουριέλ Γκερσόν, ποιόν εννοείς;
Εννοώ τον Καμπιλή, απάντησε ο δρ. Κοφίνα και τον έδειξε με το δάχτυλο του, κατηγορώντας και τεντώνοντας το χέρι του.
Αυτός και μόνο αυτός είναι υπεύθυνος για τη σύλληψή σας! Του έστειλα ένα γράμμα με τη γυναίκα μου, η οποία μου έφερνε το φαγητό στη φυλακή. Του έγραψα ότι οι Γερμανοί σχεδιάζουν να σας συλλάβουν όλους. Τον πίεσα να σας βοηθήσει για τη φυγή σας.
Και γιατί δε μας είπες τίποτε για το γράμμα; , φώναξε ένας από τους νέους τους οποίους ο Καμπιλής είχε διατάξει να γυρίσουν πίσω από το βουνό. Ο Καμπιλής σιωπούσε.
Γιατί δε μας έδειξες το γράμμα; , τσίριξε κάποιος άλλος.
Εσύ θα φέρεις την ευθύνη γι’ αυτήν την τραγωδία! , φώναξε ο δρ. Κοφίνα.
Αρκετοί άνδρες από το πλήθος ήθελαν να ορμήξουν στον Καμπιλή, αλλά αυτός μόνο μουρμούριζε! «Αφού σας έλεγα ότι βρισκόμαστε σε μια πολύ δύσκολη θέση»
Τα γεμάτα κατηγορία μάτια τους κοίταζαν καρφωμένα τα δικά του και αυτός δεν μπορούσε να αποφύγει τις ματιές τους. Μέσα στο μαρτύριο του έκραξε από τα βάθη της καρδιάς του τις λέξεις: «Χατάς, έφταιξα – Ειμαι ένοχος μιας αμαρτίας!»
……Όταν τελικά το τρένο έφτασε στην αποβάθρα του Αουσβιτς, τον Σαμπεθάι Καμπιλή δεν τον έστειλαν για δουλειά. Αυτόν και τις αδελφές του και τις υπόλοιπες γριές γυναίκες, και τα παιδιά τους – τους έστειλαν κατευθείαν στο θάλαμο των αεριών….
Πολλά ντοκουμέντα στο συγκλονιστικό βιβλίο, διαβάζεται απνευστί με κομμένη ανάσα. Εκεί θα βρείτε πολλά για ρόλους διάφορων ανθρώπων στα Γιάννενα της κατοχής.
Δημοσίευση σχολίου